Kurmes Dernegi Resmi Web Sitesi

Pertek’te Gağan (yeni yıl) kutlaması gerçekleştirildi

Dersim’de unutulmaya yüz tutan ve Hicri Takvime göre yılbaşı olarak kabul edilen Gağan, Pertek Belediyesi Eğitim ve Kültür Evi tarafından düzenlenen etkinlikle kutlandı.

Belediye Başkanı Kenan Çetin, uzun süredir pek kutlanmayan bu geleneği yaşatmak için yapılan etkinliklere yoğun ilgi olduğunu ve etkinliklerin renkli görüntülere sahne olduğunu söyledi.
 
Peki, nedir Gağan?
Gaxan (Gağan): Aralık ayının son haftasında tutulan ve üç gün süren oruca verilen ad. Bir yeni yıl karşılama töreni olarak uygulanır. Yapılan kutlamalarda yaşamın sürekliliği ve bereketli geçmesi temenni edilir. Eski dönemlerde aşiretler Gaxan oruncu da Xızır orucu gibi sırayla tutar ve biri bitirip diğeri başlamak suretiyle orucu tutma işini dört haftada eda ederlermiş. Bu özelliğinden ötürü Aralık ayına “Asma Gaxan” da denir. Ancak inancın yaşadığı değişimlerle birlikte bu oruç da Xızır orucu gibi tek haftaya indirilmiş ve yalnızca Aralık ayının son perşembesi olan haftada tutulmaya başlanmıştır. Oruç Salı başlar ve Perşembe günü bitirilir. Perşembe akşamı ise cem tutulur. Gaxan biten yılı uğurlama, gelmekte olan yılı karşılama niteliği taşır. Gaxan orucunu açarken yenilen yemeklerde herhangi bir sınırlama yoktur.
pertek_ic.20120120191743.jpg
Gaxan çocuklar için eğlenceli bir kutlamadır. Onlar Gaxan’da Kalkek (Kalık, Fatık) oyunu oynarlar, köy evlerinden topladıkları malzemelerle ortak bir yemek pişirirler ve eğlenirler.
 
Gaxan’ın Ermenice’den gelen bir kelime (gelenek) olduğu ileri sürülmüştür. Ermeniler, Yılbaşını Gağant olarak adlandırırlar ve o akşam zengin bir sofrayla yeni yılın gelişini kutlarlar. Bir geceye mahsus olan bu kutlama sonrası yeni yılın bereketli geçmesi için nar taneleri etrafa serpilir. Gaxan kutlaması, Ermenilere Hıristiyanlık öncesi dönemden kalmış bir gelenektir.
 
Raa Haq Gaxan’ı ile Ermeni Gaxan’ı arasındaki benzerlikler, isim ve yeni yıl için temennilerde bulunmanın ötesine gitmez. Raa Haq’da var olan oruç Ermeniler’de yoktur. Ermeniler için tam anlamıyla yeni yılın gelişini ifade eden bu gün, Raa Haq’da bir temenni olarak uygulanır. Raa Haq geleneğinde yeni yıl Mart ayına denk düşer. Gaxan oruçlarında yapılan dualarda Duzgı adının sıkça geçmesi dikkat çekicidir.
 
Kaynak: Raa Haqi-Riya HaQi
Dersim Aleviliği İnanç Terimleri Sözlüğü
Erdal Gezik, Hüseyin Çakmak

 

kaynak---tuncelinin sesi